تاریخچه مصالح مرسلهتاریخچه مصالح مرسله به مباحث پیرامون چیستی و پیدایش مصالح مرسله در اصول فقه اطلاق می‌شود. ۱ - معنای مصالح مرسلهواژه «مصالح مرسله» نزد محققان دو معنا دارد: معنای عام و بی قید و معنای خاص و با قید (مقید). معنای عام آن، تشریع حکم برای فروع و مسائل جدید براساس رای و مصلحت اندیشی است، اگر چه برخلاف نص کتاب و یا سنت باشد. معنای خاص آن، تشریع حکم براساس رای و مصلحت اندیشی است، در صورتی که برخلاف نص کتاب و یا سنت نباشد. ۲ - مصالح مرسله به معنای عامآغاز طرح مسئله مصالح مرسله به معنای عام آن به اوایل قرن اول هجری (حدود سال دوازدهم) و به معنای خاص آن به نیمه قرن دوم هجری بازمی گردد. پیش از این زمان، مصالح مرسله به عنوان منبع شناخت، بین دانشمندان مطرح نبوده است. در هر حال، معنای عام و خاص آن هم اکنون میان اندیشمندان اسلامی طرف دارانی دارد و از آن گاهی به « استصلاح » و گاهی به « استدلال » تعبیر می‌شود. [۱]
منابع اجتهاد (از دیدگاه مذاهب اسلامی)، جناتی، محمد ابراهیم، ص۳۳۳.
نخستین کسی که مصالح مرسله، به معنای عام، را به عنوان منبع شناخت احکام شریعت به صحنه استنباط و اجتهاد وارد نمود ابوبکر» بود که به همین دلیل، جنگیدن را با کسی که زکات نمی‌پرداخت تجویز کرد و نیز قصاص را از قاتل « مالک بن نویره » برداشت. بعد از او، «عمر» این شیوه را پیش گرفت. شیوه برخی دیگر از خلفا و پیشوایان اهل سنت ، هم چون: « عمر بن عبدالعزیز »؛ «قاضی ابو یوسف حنفی»؛ « محمد بن حسن شیبانی » و « احمد بن ادریس مالکی » نیز این گونه بوده است. ۳ - مصالح مرسله به معنای خاص« مالک بن انس » نخستین کسی بود که مصالح مرسله، به معنای خاص، را به عنوان منبع شناخت احکام شریعت به صحنه استنباط و اجتهاد وارد ساخت و برخی از علمای هم عصر او نیز از وی تبعیت کردند. [۲]
اصول الفقه، خضری، محمد، ص۳۶۲.
۴ - پانویس
۵ - منبعفرهنگنامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۲۸۰، برگرفته از مقاله «تاریخچه مصالح مرسله». |